Otomatik Vites'in Mucidi Kayserili Sarafyan
Osmanlı'nın son dönemlerinde Türkiye'den Amerika Birleşik Devletleri'ne göç eden bir çok Ermeni enerjisini Amerika'ya yatırım yaparak devam ettirdi. Onlardan biri de Ermeni asıllı Kayserili Asadur Sarafyan. Sarafyan Amerikalı ismiyle Oscar Banker, arabalar için tasarladığı otomatik vites gibi 400'den fazla icadı bulunuyor.
22 Kasım 2020 - 22:06 - Güncelleme: 22 Kasım 2020 - 22:08
Kayseri Muncusun (Güneşli) doğumlu Ermeni asıllı Amerikalı mucit. Amerikalı ismi Oscar Banker'dir. Sarafyan ailesi, 19. yüzyılın ikinci yarısında Osmanlı topraklarında, Muncusun köyünde mazbut bir yaşam sürdürmekteyken, Ermenilerin bağımsızlık hareketi üzerine başlayan olaylarda Doğu'da binlerce Müslüman katledilir. Taşnak Ermenilerin saldırılarına başta bir çok Ermeni karşı çıkarken, Ermenilerin Taşnaklar tarafından öldürülmesi üzerine bir çok aile başta Avrupa olmak üzere Amerika'ya göç etti.
1914’te Amerika’nın New York kentine gelir. Bir süre Brooklyn'de yaşayan Sarafyan daha sonra Chicago'ya yerleşir.
Burada Mitchell Motor Company”de desinatör olarak işe giren Asadur, makine üretim tesisinde, çizim yapar.
Bir gün patronu “Racine Tool & Machine Company”de saati 10 cente iş teklifinde bulunur ve 15 cente çalıştığı desinatörlük işini bırakıp makine üretim tesisisne geçer. Burada baş mühendislerin yapamadığı bir çok makinayı rahatlıkla çalıştıran Sarafyan kısa sürede Başmühendis olarak işe başlar.
Sarafyan’ın en önemli icadı otomatik araba vitesidir: Aldığı arabanın vitesinden hiç memnun kalmayan Asadur’un asıl amacı, yaşadığı soruna çare bulmaktır. Ancak onun başlattığı bu çalışma, bugün milyonlarca arabada kullanılan otomatik araba vitesinin doğuşu olur. Buluşunu denemek ve araba firmalarına ispatlamak amacıyla arabasına taktığı otomatik vitesle kilometrelerce yol kat eden Asadur, böylece, tarihin ilk otomatik vitesli arabasını üretmiş ve mükemmel bir şekilde çalıştırmış olur.
General Motor devreye girer ve otomatik vites ilk olarak otobüslerde kullanılmaya başlar. vitesin devreye girdiği iki katlı otobüsler için 7, tek katlı otobüsler için 3 dolar para ödenir Asadur’a.
Genç mucit, vites üzerindeki çalışmalarını yoğunlaştırır ve bu kez helikopter vitesini keşfeder: Araba vitesinden farklı olarak çalışan bu vites sistemi Borg-Warner tarafından dünyanın en tanınmış helikopter firması Igor Skorsky için uygulanır. Bugün ise tüm helikopterlerde kullanılmaktadır.
Asadur, deniz motorlarındaki geri vites, Amerikan ordusu için hazırlanan ve m4 ile m6 taşıma araçlarının viteslerinin yanı sıra, yine amerikan ordusu için yaptığı, ancak gizli tutulan pek çok icada imza atar. hidrolikle çalışan birçok sistem amerikan tanklarında kullanılmıştır.
Havalı direksiyon, arabalarda kullanılan gaz pompası, araba jantlarını otomatik olarak kesen makine, arabanın kontağı kapatıldığında sönen far sistemi, kaymayı önleyen hidrolik fren sistemi yine Asadur Sarafyan’ın üretimleridir.
Portatif elektrikli testere de Asadur Sarafyan’ın ilk buluşlarındandır. Bu cihazı 1919 senesinde, kendi evinde yaptığı çalışmalar neticesinde keşfeder. İnce şerit halinde, yukarı aşağı hareket ederek dikiş makinesi gibi çalışan testere, kendi dalında bir ilktir.
2000 tonluk pres, hidrolik yüksek basınçlı pompa, yüksek basıncı dışarı atan vana sistemi, uçaklarda kullanılan hidrolik kapı, tekerleklerin açılıp kapanma sistemi, hidrolik sistemle çalışan ağır yük kaldırma makinesi, deniz suyundan içme suyu elde edilen ilk arıtma sistemi, elektrikli testere sistemi, bugün kullanılan kitap ciltleme makinesi, 4 renkte pres usulü çalışan matbaa makinesi, uzaktan kumandalı kar temizleme aracı, testere bileme makinesi, depoya hangi açıda olursa olsun benzinin motora girmesini garanti eden gaz sistemi, iki ayrı sıvının eşit veya istenilen miktarda aynı noktaya yönelmesini sağlayan sistem ve dünya çapında yaygınca kullanılan kompresörle veya gazla çalışan otomatik şırınga (med-e-jet), yine Asadur’un sayısız icatları arasında yer almaktadır.
Otomatik şırınga sayesinde tüm Granada halkına aşı yapılmış ve Afrika’da binlerce kişi çok kısa bir müddet içinde aşılanarak salgınların kontrol altına alınması sağlanmıştır. şırınganın, kullanıldığı ilk sene 3 milyon kişinin hayatını kurtardığı belirtiliyor. Asadur Sarafyan henüz kendisine ait bir firması ve parası olmadığından buluşlarının pek çoğunu son derece cüzi fiyatlara satmış ve fikirleri başkaları tarafından kullanılmıştır.
Önemli buluşların mucidi olduğu halde hayatının sonuna kadar orta halli bir yaşam süren Asadur Sarafyan’ın, bugün kullanılan tren yolu aletlerinin %70’ini icat ettiğini de eklemek gerekiyor.
Bu ünlü mucit, 2 ocak 1979’da Ohio’daki evinde kanserden öldüğünde, adına kayıtlı 400’e yakın patenti bulunuyordu. Dünya onu Oscar Banker adlı bir amerikalı olarak tanıdı, ancak o mütevazılığını hayat boyu yitirmeyen gerçek bir anadolulu dehadır.
1914’te Amerika’nın New York kentine gelir. Bir süre Brooklyn'de yaşayan Sarafyan daha sonra Chicago'ya yerleşir.
Burada Mitchell Motor Company”de desinatör olarak işe giren Asadur, makine üretim tesisinde, çizim yapar.
Bir gün patronu “Racine Tool & Machine Company”de saati 10 cente iş teklifinde bulunur ve 15 cente çalıştığı desinatörlük işini bırakıp makine üretim tesisisne geçer. Burada baş mühendislerin yapamadığı bir çok makinayı rahatlıkla çalıştıran Sarafyan kısa sürede Başmühendis olarak işe başlar.
Sarafyan’ın en önemli icadı otomatik araba vitesidir: Aldığı arabanın vitesinden hiç memnun kalmayan Asadur’un asıl amacı, yaşadığı soruna çare bulmaktır. Ancak onun başlattığı bu çalışma, bugün milyonlarca arabada kullanılan otomatik araba vitesinin doğuşu olur. Buluşunu denemek ve araba firmalarına ispatlamak amacıyla arabasına taktığı otomatik vitesle kilometrelerce yol kat eden Asadur, böylece, tarihin ilk otomatik vitesli arabasını üretmiş ve mükemmel bir şekilde çalıştırmış olur.
General Motor devreye girer ve otomatik vites ilk olarak otobüslerde kullanılmaya başlar. vitesin devreye girdiği iki katlı otobüsler için 7, tek katlı otobüsler için 3 dolar para ödenir Asadur’a.
Genç mucit, vites üzerindeki çalışmalarını yoğunlaştırır ve bu kez helikopter vitesini keşfeder: Araba vitesinden farklı olarak çalışan bu vites sistemi Borg-Warner tarafından dünyanın en tanınmış helikopter firması Igor Skorsky için uygulanır. Bugün ise tüm helikopterlerde kullanılmaktadır.
Asadur, deniz motorlarındaki geri vites, Amerikan ordusu için hazırlanan ve m4 ile m6 taşıma araçlarının viteslerinin yanı sıra, yine amerikan ordusu için yaptığı, ancak gizli tutulan pek çok icada imza atar. hidrolikle çalışan birçok sistem amerikan tanklarında kullanılmıştır.
Havalı direksiyon, arabalarda kullanılan gaz pompası, araba jantlarını otomatik olarak kesen makine, arabanın kontağı kapatıldığında sönen far sistemi, kaymayı önleyen hidrolik fren sistemi yine Asadur Sarafyan’ın üretimleridir.
Portatif elektrikli testere de Asadur Sarafyan’ın ilk buluşlarındandır. Bu cihazı 1919 senesinde, kendi evinde yaptığı çalışmalar neticesinde keşfeder. İnce şerit halinde, yukarı aşağı hareket ederek dikiş makinesi gibi çalışan testere, kendi dalında bir ilktir.
2000 tonluk pres, hidrolik yüksek basınçlı pompa, yüksek basıncı dışarı atan vana sistemi, uçaklarda kullanılan hidrolik kapı, tekerleklerin açılıp kapanma sistemi, hidrolik sistemle çalışan ağır yük kaldırma makinesi, deniz suyundan içme suyu elde edilen ilk arıtma sistemi, elektrikli testere sistemi, bugün kullanılan kitap ciltleme makinesi, 4 renkte pres usulü çalışan matbaa makinesi, uzaktan kumandalı kar temizleme aracı, testere bileme makinesi, depoya hangi açıda olursa olsun benzinin motora girmesini garanti eden gaz sistemi, iki ayrı sıvının eşit veya istenilen miktarda aynı noktaya yönelmesini sağlayan sistem ve dünya çapında yaygınca kullanılan kompresörle veya gazla çalışan otomatik şırınga (med-e-jet), yine Asadur’un sayısız icatları arasında yer almaktadır.
Otomatik şırınga sayesinde tüm Granada halkına aşı yapılmış ve Afrika’da binlerce kişi çok kısa bir müddet içinde aşılanarak salgınların kontrol altına alınması sağlanmıştır. şırınganın, kullanıldığı ilk sene 3 milyon kişinin hayatını kurtardığı belirtiliyor. Asadur Sarafyan henüz kendisine ait bir firması ve parası olmadığından buluşlarının pek çoğunu son derece cüzi fiyatlara satmış ve fikirleri başkaları tarafından kullanılmıştır.
Önemli buluşların mucidi olduğu halde hayatının sonuna kadar orta halli bir yaşam süren Asadur Sarafyan’ın, bugün kullanılan tren yolu aletlerinin %70’ini icat ettiğini de eklemek gerekiyor.
Bu ünlü mucit, 2 ocak 1979’da Ohio’daki evinde kanserden öldüğünde, adına kayıtlı 400’e yakın patenti bulunuyordu. Dünya onu Oscar Banker adlı bir amerikalı olarak tanıdı, ancak o mütevazılığını hayat boyu yitirmeyen gerçek bir anadolulu dehadır.
YORUMLAR