Beş Aşının, Yan Etki Karşılaştırması
Birçok ülkenin ürettiği birçok marka aşı, korona virüs için kullanılmaya başlandı. Ancak bu aşıların ürkütücü bazı yan etkileri olduğuna dair hemen her gün yeni bir haber duymaktayız. Bu sebeple aşılar güvenilir mi, olmalı mıyız tereddütte kalıyoruz. Sizler için en çok bilinen BioNTech-Pfizer, Moderna, Oxford-AstraZeneca, Sputnik V ve ülkemizde de uygulanan Çin aşılarını karşılaştırdık!
18 Ocak 2021 - 19:20
Dünya genelinde milyonlarca insan yakında yeni tip korona virüse karşı aşı olmayı umuyor. Ancak birçok kişinin aşı konusunda çekinceleri de var. Bir yandan virüsten korunmak isterken, diğer yandan aşının yan etkilerinden çekiniyorlar. Bu kişiler aşıların hızlı geliştirilmiş olmasından ötürü güvenilir olup olmadığı ve yan etkilerin yeterince araştırılıp araştırılmadığı konusunda tereddüt yaşıyor.
Peki, aşıların olası yan etkileri neler? Hangi reaksiyonlar normal?
Aşı sonrasında vücudun bazı reaksiyonlar göstermesi; örneğin aşının vurulduğu yerde kızarıklık, ağrı ve şişlik yaşanması normal sayılıyor. Ayrıca aşı sonrası yorgunluk, ateş, baş ve eklem ağrıları da ilk 3 gün içerisinde ortaya çıkabilecek olağan reaksiyonlar arasında. Bu reaksiyonlar genelde orta dereceli seyrediyor ve birkaç gün içerisinde kendiliğinden kayboluyor. Vücudun verdiği bu tepkiler aşının etkili olduğunu ve bağışıklık sisteminin aşıya cevap vererek antikor üretmeye başladığını gösteriyor.
Halihazırda uygulanmaya başlanan BioNTech-Pfizer, Moderna, Oxford-AsrtaZeneca ve Sputnik V aşılarından sonra da, tipik sayılan bu yan etkilerin ortaya çıktığı gözlendi. Tipik yan etkilerin yanı sıra bazı münferit durumlar da, aşı sonrası alerjik şok gibi ciddi yan etkilerin meydana geldiği görüldü. Ancak bunların istisna olduğu belirtiliyor.
Genel olarak Avrupa İlaç Ajansı, Amerikan Gıda ve İlaç Dairesi ve Dünya Sağlık Örgütü'nün onay verdiği aşılar güvenli olarak görülüyor. Yeni bir teknoloji olan MRNA teknolojisiyle üretilen aşılar klasik aşılara kıyasla daha farklı özelliklere sahip. Bu aşılar herhangi bir zayıflatılmış veya öldürülmüş virüs yerine, yalnızca Covid-19 patojeninin birleşenini oluşturmak için genetik talimatlar içeriyor.Diğer aşılarsa, genelde viral vektör ile üretilen aşılar.
Viral vektör aşılar zararsız adenovirüsleri başat protein olan Sars Cov 2'nin yüzey proteinine sokmak için taşıyıcı olarak kullanan ve böylece bağışıklık reaksiyonunu tetikleyen aşılar olarak biliniyor. İşte en çok söz edilen korona virüs aşıları:
BioNTech-Pfizer Aşısı:
Etkin maddesi BNT 162 B2 olan aşının onay sürecinde ciddi yan etkiler görülmedi. Yorgunluk ve baş ağrısı gibi tipik yan etkilerinse yaşlılarda daha nadir ve hafif düzeyde ortaya çıktığı gözlendi. Ancak aşının uygulanmaya başlamasından bu yana, bazı kişilerin aşılamanın hemen sonrasında alerjik reaksiyonlar gösterdiği görüldü.
ABD'de bir ve İngiltere'de iki kişi cilt kızarıklığı ve nefes darlığıyla birlikte anaflaktik şok olarak bilinen duruma maruz kaldı. Bu kişilerin bir hastalık ve alerji öyküsü bulunmadığı için, İngiliz merciler alerjisi bulunan kişileri aşıya karşı uyardı.
BioNTech aşısının mimarlarından Özlem Türeci, yan etkilerin hafifle orta şiddette olduğunu belirtti.
Moderna Aşısı:
ABD'li şirket Moderna'nın MRNA 1273 etkin maddeli aşısı da BioNTech-Pfizer aşısına benzer bir genetik teknolojiyle üretildi. Üretici şirketin ve test yetkililerinin verdiği bilgilere göre, aşı adayı klinik çalışmalar sırasında gönüllüler tarafından iyi tolore edildi.
Tipik aşı reaksiyonları hafif ve orta dereceli seyrederken bağımsız denetleyici kurumun verdiği bilgilere göre, gönüllülerin yüzde 9,7'sinde bitkinlik meydana geldi.
Moderna aşısında da, aşının uygulandığı gönüllülerin çok az bir kısmında alerjik reaksiyonlar
görüldü. Çok az sayıda kişide ise yüz felci meydana geldi. Ancak yan etkilerin MRNA'dan değil, MRNA'nın taşıyıcıları olarak görev yapan ve daha sonra vücut tarafından parçalanan lipit nano partiküllerinden kaynaklandığı tahmin ediliyor.
Oxford-AstraZeneca Aşısı:
İngiliz Oxford Üniversitesi'yle, İngiliz-İsveç ortaklı şirket AstraZeneca'nın Eylül ayında yürüttüğü
klinik deneyler sırasında bir kişide aşılanmadan sonra omurilik iltihabının görülmesi büyük tartışma yaratmıştı. Bir uzman kurul, omurilik iltihabının aşı ile bir bağlantısı olmadığını tespit edene kadar klinik deneylere ara verilmişti.
Viral vektör tekniğiyle üretilen Oxford-AstraZeneca aşısının uygulanmasından sonra da tipik sayılan aşının yapıldığı yerde kızarıklık, şişme yorgunluk gibi yan etkilerin meydana geldiği bildirildi.
Bu aşıda yan etkiler yaşlı kişilerde çok hafif düzeyde ve ender şekilde ortaya çıktı.
Sputnik V Aşısı:
Rus aşısı Sputnik V, Rusya'da 2020'nin Ağustos ayında onay almıştı. Ancak klinik deneylerinin üçüncü fazının sonuçları beklenmemişti. Sputnik V, iki farklı modifiye edilmiş adenol virüsle üretiliyor.
Moskova'daki Gamaleya Araştırma Merkezi tarafından geliştirilen aşıyla ilgili dünya genelinde
önemli çekinceler bulunuyordu. Çünkü sunulan aşı çalışmasında manipülasyona işaret edebilecek tekrarlar vardı.
Sputnik V aşısı halihazırda Rusya'ya uygulanırken, klinik çalışmalar Belarus, Birleşik Arap Emirlikleri, Hindistan, Brezilya ve Arjantin'de yürütülüyor. 2 Ocak 2021'de Rusya Sağlık Bakanı Mikhail Murashko gazetecilere yaptığı açıklamada, 1,5 milyon dozdan fazla aşının sevkiyatının Rusya'nın çeşitli bölgelerine yapıldığını ve toplam 800 binden fazla kişinin aşılandığını açıkladı.
Rusya Sağlık Bakanlığı'nın verilerine göre şu ana kadar olağan yan etkiler olarak kabul edilen, baş ağrısı ve ateş gibi şikayetler kayda geçti. Arjantin Sağlık Bakanlığı'nın verilerine göre de, aşı yapılan toplam 32 bin 13 kişiden şu ana kadar sadece 137'sinde bu türden yan etkiler gözlendi.
Sputnik V aşısının ciddi yan etkileri olduğuna dair şu ana kadar bir bildirimde bulunulmadı. Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin de, 17 Aralık'ta yaptığı açıklamada, Sputnik V aşısının ciddi bir yan etkisinin olmadığını ifade etmişti.
Çin Aşıları:
Halihazırda Çin'de beş aşı adayı klinik deneylerin üçüncü aşamasında bulunuyor. Bunlardan en
bilineni devlet şirketi Sinopharm özel şirket Sinovac'ın aşı adayları. Çin'de geliştirilen aşı adaylarından üçü inaktif olarak bilinen, öldürülen virüsün vücuda enjekte edilmesi prensibine dayanıyor. Bu yöntem özellikle çocuk felci ve kuduz aşısına karşı yıllardır kullanılıyor.
Türkiye'nin de sipariş ettiği Sinovac Şirketine ait Coronavac aşısının, klinik deneylerinin birinci ve ikinci aşamasının sonuçları, Kasım ayında 'The Lancet Infectious Diseases' bilim dergisinde açıklandı. Sonuçlara göre aşının ciddi bir yan etkisi gözlemlenmedi. Gönüllülerin bildirdiklerine göre hafif dereceli yan etkiler meydana geldi ve bu yan etkiler iki gün içerisinde kayboldu. En önemli yan etki olaraksa, aşının vurulduğu yerdeki ağrı olarak gösterildi.
Sinovac aşısında da ilk dozun vurulmasından sonra, bir kişide ağır alerjik reaksiyonlar gözlendiği bildirildi. Ancak söz konusu deneyin ikinci dozun enjekte edilmesinden sonra, benzer reaksiyonlar göstermediği belirtildi.
Devlet şirketi Sinopharm'ın aşısının en fazla görülen yan etkisinin, aşının vurulduğu yerde ağrı hissi olduğu bildirildi.
Peki, aşının risklerini göze almak gerekir mi?
Bu soruya yanıt, aşının getireceği avantajların ve risklerin kişisel olarak değerlendirilmesi sonucunda verilmesi gerekiyor. Şu ana kadar kayda geçen riskler ve yan etkiler geçen aylardan elde edilen verilere dayanıyor. Aşıların uzun dönemli etkileri konusunda elde bir bilgi yok. Net durumu aşılama sürecini takip eden uzun dönemli araştırmaların sonuçları ortaya koyacak.
KAYNAK: DW Türkçe
Peki, aşıların olası yan etkileri neler? Hangi reaksiyonlar normal?
Aşı sonrasında vücudun bazı reaksiyonlar göstermesi; örneğin aşının vurulduğu yerde kızarıklık, ağrı ve şişlik yaşanması normal sayılıyor. Ayrıca aşı sonrası yorgunluk, ateş, baş ve eklem ağrıları da ilk 3 gün içerisinde ortaya çıkabilecek olağan reaksiyonlar arasında. Bu reaksiyonlar genelde orta dereceli seyrediyor ve birkaç gün içerisinde kendiliğinden kayboluyor. Vücudun verdiği bu tepkiler aşının etkili olduğunu ve bağışıklık sisteminin aşıya cevap vererek antikor üretmeye başladığını gösteriyor.
Halihazırda uygulanmaya başlanan BioNTech-Pfizer, Moderna, Oxford-AsrtaZeneca ve Sputnik V aşılarından sonra da, tipik sayılan bu yan etkilerin ortaya çıktığı gözlendi. Tipik yan etkilerin yanı sıra bazı münferit durumlar da, aşı sonrası alerjik şok gibi ciddi yan etkilerin meydana geldiği görüldü. Ancak bunların istisna olduğu belirtiliyor.
Genel olarak Avrupa İlaç Ajansı, Amerikan Gıda ve İlaç Dairesi ve Dünya Sağlık Örgütü'nün onay verdiği aşılar güvenli olarak görülüyor. Yeni bir teknoloji olan MRNA teknolojisiyle üretilen aşılar klasik aşılara kıyasla daha farklı özelliklere sahip. Bu aşılar herhangi bir zayıflatılmış veya öldürülmüş virüs yerine, yalnızca Covid-19 patojeninin birleşenini oluşturmak için genetik talimatlar içeriyor.Diğer aşılarsa, genelde viral vektör ile üretilen aşılar.
Viral vektör aşılar zararsız adenovirüsleri başat protein olan Sars Cov 2'nin yüzey proteinine sokmak için taşıyıcı olarak kullanan ve böylece bağışıklık reaksiyonunu tetikleyen aşılar olarak biliniyor. İşte en çok söz edilen korona virüs aşıları:
BioNTech-Pfizer Aşısı:
Etkin maddesi BNT 162 B2 olan aşının onay sürecinde ciddi yan etkiler görülmedi. Yorgunluk ve baş ağrısı gibi tipik yan etkilerinse yaşlılarda daha nadir ve hafif düzeyde ortaya çıktığı gözlendi. Ancak aşının uygulanmaya başlamasından bu yana, bazı kişilerin aşılamanın hemen sonrasında alerjik reaksiyonlar gösterdiği görüldü.
ABD'de bir ve İngiltere'de iki kişi cilt kızarıklığı ve nefes darlığıyla birlikte anaflaktik şok olarak bilinen duruma maruz kaldı. Bu kişilerin bir hastalık ve alerji öyküsü bulunmadığı için, İngiliz merciler alerjisi bulunan kişileri aşıya karşı uyardı.
BioNTech aşısının mimarlarından Özlem Türeci, yan etkilerin hafifle orta şiddette olduğunu belirtti.
Moderna Aşısı:
ABD'li şirket Moderna'nın MRNA 1273 etkin maddeli aşısı da BioNTech-Pfizer aşısına benzer bir genetik teknolojiyle üretildi. Üretici şirketin ve test yetkililerinin verdiği bilgilere göre, aşı adayı klinik çalışmalar sırasında gönüllüler tarafından iyi tolore edildi.
Tipik aşı reaksiyonları hafif ve orta dereceli seyrederken bağımsız denetleyici kurumun verdiği bilgilere göre, gönüllülerin yüzde 9,7'sinde bitkinlik meydana geldi.
Moderna aşısında da, aşının uygulandığı gönüllülerin çok az bir kısmında alerjik reaksiyonlar
görüldü. Çok az sayıda kişide ise yüz felci meydana geldi. Ancak yan etkilerin MRNA'dan değil, MRNA'nın taşıyıcıları olarak görev yapan ve daha sonra vücut tarafından parçalanan lipit nano partiküllerinden kaynaklandığı tahmin ediliyor.
Oxford-AstraZeneca Aşısı:
İngiliz Oxford Üniversitesi'yle, İngiliz-İsveç ortaklı şirket AstraZeneca'nın Eylül ayında yürüttüğü
klinik deneyler sırasında bir kişide aşılanmadan sonra omurilik iltihabının görülmesi büyük tartışma yaratmıştı. Bir uzman kurul, omurilik iltihabının aşı ile bir bağlantısı olmadığını tespit edene kadar klinik deneylere ara verilmişti.
Viral vektör tekniğiyle üretilen Oxford-AstraZeneca aşısının uygulanmasından sonra da tipik sayılan aşının yapıldığı yerde kızarıklık, şişme yorgunluk gibi yan etkilerin meydana geldiği bildirildi.
Bu aşıda yan etkiler yaşlı kişilerde çok hafif düzeyde ve ender şekilde ortaya çıktı.
Sputnik V Aşısı:
Rus aşısı Sputnik V, Rusya'da 2020'nin Ağustos ayında onay almıştı. Ancak klinik deneylerinin üçüncü fazının sonuçları beklenmemişti. Sputnik V, iki farklı modifiye edilmiş adenol virüsle üretiliyor.
Moskova'daki Gamaleya Araştırma Merkezi tarafından geliştirilen aşıyla ilgili dünya genelinde
önemli çekinceler bulunuyordu. Çünkü sunulan aşı çalışmasında manipülasyona işaret edebilecek tekrarlar vardı.
Sputnik V aşısı halihazırda Rusya'ya uygulanırken, klinik çalışmalar Belarus, Birleşik Arap Emirlikleri, Hindistan, Brezilya ve Arjantin'de yürütülüyor. 2 Ocak 2021'de Rusya Sağlık Bakanı Mikhail Murashko gazetecilere yaptığı açıklamada, 1,5 milyon dozdan fazla aşının sevkiyatının Rusya'nın çeşitli bölgelerine yapıldığını ve toplam 800 binden fazla kişinin aşılandığını açıkladı.
Rusya Sağlık Bakanlığı'nın verilerine göre şu ana kadar olağan yan etkiler olarak kabul edilen, baş ağrısı ve ateş gibi şikayetler kayda geçti. Arjantin Sağlık Bakanlığı'nın verilerine göre de, aşı yapılan toplam 32 bin 13 kişiden şu ana kadar sadece 137'sinde bu türden yan etkiler gözlendi.
Sputnik V aşısının ciddi yan etkileri olduğuna dair şu ana kadar bir bildirimde bulunulmadı. Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin de, 17 Aralık'ta yaptığı açıklamada, Sputnik V aşısının ciddi bir yan etkisinin olmadığını ifade etmişti.
Çin Aşıları:
Halihazırda Çin'de beş aşı adayı klinik deneylerin üçüncü aşamasında bulunuyor. Bunlardan en
bilineni devlet şirketi Sinopharm özel şirket Sinovac'ın aşı adayları. Çin'de geliştirilen aşı adaylarından üçü inaktif olarak bilinen, öldürülen virüsün vücuda enjekte edilmesi prensibine dayanıyor. Bu yöntem özellikle çocuk felci ve kuduz aşısına karşı yıllardır kullanılıyor.
Türkiye'nin de sipariş ettiği Sinovac Şirketine ait Coronavac aşısının, klinik deneylerinin birinci ve ikinci aşamasının sonuçları, Kasım ayında 'The Lancet Infectious Diseases' bilim dergisinde açıklandı. Sonuçlara göre aşının ciddi bir yan etkisi gözlemlenmedi. Gönüllülerin bildirdiklerine göre hafif dereceli yan etkiler meydana geldi ve bu yan etkiler iki gün içerisinde kayboldu. En önemli yan etki olaraksa, aşının vurulduğu yerdeki ağrı olarak gösterildi.
Sinovac aşısında da ilk dozun vurulmasından sonra, bir kişide ağır alerjik reaksiyonlar gözlendiği bildirildi. Ancak söz konusu deneyin ikinci dozun enjekte edilmesinden sonra, benzer reaksiyonlar göstermediği belirtildi.
Devlet şirketi Sinopharm'ın aşısının en fazla görülen yan etkisinin, aşının vurulduğu yerde ağrı hissi olduğu bildirildi.
Peki, aşının risklerini göze almak gerekir mi?
Bu soruya yanıt, aşının getireceği avantajların ve risklerin kişisel olarak değerlendirilmesi sonucunda verilmesi gerekiyor. Şu ana kadar kayda geçen riskler ve yan etkiler geçen aylardan elde edilen verilere dayanıyor. Aşıların uzun dönemli etkileri konusunda elde bir bilgi yok. Net durumu aşılama sürecini takip eden uzun dönemli araştırmaların sonuçları ortaya koyacak.
KAYNAK: DW Türkçe
YORUMLAR